Co „wieść gminna niesie"? Plotka, jako forma dezinformacji wewnętrznej.

Powiedz ją osobie, która najczęściej spędza przerwę przy kubku kawy na open space, rozmawiając ze współpracownikami, koniecznie przy tym dodając:

- Tylko niech to zostanie między nami. - lub

- Proszę nie mów nikomu.

(Liczba powtórzeń stanowi iloczyn osób, którym zostanie informacja przekazana, a wiedz, że się rozprzestrzenia, niczym marketing szeptany).

Tyle ironicznego podejścia do sprawy…

Wewnętrzna dezinformacja stanowi oręż wprowadzania „szumów” w organizacji. Wywołuje zbędne poruszenie, przerażenie oraz ograniczenie utożsamiana się z danym podmiotem pracowników. Jej skutki są zależne od doniosłości materiału informacyjnego, kontekstu, specyfiki działalności. Następstwa mogą być skrajne, od publikacji takiego de facto fake newsa w mediach ogólnodostępnych po wszczęcie postępowania wyjaśniającego przez uprawnione organy. Jedno jest pewne, powyższe prowadzi do naruszenia wizerunku danej organizacji, czego następstwem jest spadek przychodów, czy ograniczenie zaufania do podmiotu z sektora publicznego. Niebezpodstawnie przedmiotem trzydziestego trzeciego fortelu pt. „Siewcy zwątpienia” w dodatku do „Sztuki wojny" Sun Tzu i Sun Pin jest właśnie plotka.

Czym są te fortele? O czym jest trzydziesty trzeci fortel pt. „Siewcy zwątpienia"?

Geneza tego dzieła podlega licznym polemikom oraz dysputą. Prawdopodobnie autorem „Trzydziestu szczęściu Forteli" jest anonimowy chiński uczony, żyjący w końcowej fazie dynastii Ming. Bazował na koncepcjach strategicznych, w tym militarnych, między innymi wypracowanych przez słynnego chińskiego stratega wojskowego – Sun Tzu. Fortele stanowią ciekawe odniesienie do kwestii strategicznych, ale także mogą skłaniać do zastanowienia nad funkcjonowaniem działalności gospodarczej. W fortelu „Siewcy zwątpienia" została zawarta sugestia, iż w celu dokonania zdezorientowania wroga należy rozpowszechniać plotkę, ale tylko jeśli będzie ona zaplanowana i przemyślana. Ponadto autor wyostrzył główną cechę ludzi, jaką jest skłonność do plotkowania. Powyższe nakazuje zwrócić uwagę na zakres motywacji osób plotkujących. Determinantem może być konflikt w organizacji w szczególności na linii pionowej (pracownik-kierownictwo), czyli niezadowolony pracownik, który pragnie odegrać się na przełożonych. Źródłem konfliktu mogą być sami interesariusze organizacji, rynkowa konkurencja, ale także działalność służb obcego państwa.

Niemniej jednak jak się bronić przed plotką, czyli wewnętrznym fake newsem?

Po pierwsze, plotka najczęściej rodzi się poprzez dołączenie do pewnych informacji prawdziwych, tych odbiegających od rzeczywistości, kłamliwych. Właśnie w taki sposób powstają, także internetowe fake newsy. Powyższe wynika z faktu, iż w przypadku jeśli cała informacja mogła zostać zmyślona, nie byłaby już tak interesująca dla potencjalnych odbiorców, gdyż poddana zostałaby już w pierwszej chwili, bez głębszej jej analizy zwątpieniu. Niemal identycznie proces ten przebiega w organizacji. Stąd też zasadnym byłoby ugruntowanie w podmiocie zasady need to know (zasada wiedzy uzasadnionej), czyli ograniczenie zapoznania z pewnym katalogiem informacji wyłącznie określonych osób. Tym sposobem zminimalizujemy ryzyko wynikające z nieuprawnionego udzielania informacji osobom trzecim oraz z pewnością ograniczymy możliwość zainicjowania plotek. Ponadto na uwagę zasługuje fakt, iż dbanie o dobro zakładu pracy, czyli między innymi wizerunek oraz zachowanie w tajemnicy informacji, które mogłyby narazić pracodawcę na szkodę jest jednym z obowiązków pracownika zawartym w Kodeksie pracy.

Art. 100. § 2. Pracownik jest obowiązany w szczególności:

1) przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy,

2) przestrzegać regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku,

3) przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych,

4) dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę,

5) przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych przepisach,

6) przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.

Zgodnie z powyższym, w przypadku jeśli pracownik rozpowszechnia informacje naruszające interes pracodawcy może podlegać odpowiedzialności wynikającej z Kodeksu pracy. Plotka może być także formą patologicznej obrony, wynikając z obawy przed utratą pracy. Najczęściej dochodzi do niej w przypadku braku komunikacji wewnątrz organizacji. Gdy zostaną zainicjowane zmiany, proces naprawczy, czy też restrukturyzacyjny pracownicy zaczynają obawiać się o swoje dotychczasowe stanowisko, tym bardziej jeśli nie są im zakomunikowane nadchodzące zmiany. Najlepszą metodą jest włączanie pracowników na etapie projektowania zmian. Takie podejście minimalizuje możliwy wewnętrzny bunt i opór, zaś pracownik może pogłębić swoją lojalność do pracodawcy, gdyż będzie się czuł ogniwem decyzyjnym oraz częścią większego procesu. Niestety w przypadku dużych organizacji jest to utrudnione. Mechanizmów ograniczających ryzyko powstania plotek godzących w interes pracodawcy jest kilka, jednak każdorazowo ich dobór jest uzależniony od specyfiki danej organizacji. Źródła wewnętrznej dezinformacji wynikające z działania konkurencji, szpiegostwa gospodarczego, działania obcych służb będę stanowiły przedmiot kolejnych artykułów na Blogu Laboratorium Dobrych Praktyk.